νιοβη ιωαννου


         Σιωπή μου
         Ένα καράβι
         Συλλάβισες
         Λίγο πριν
         Στην ομίχλη
         Χαθεί
         Κι έμεινες να κοιτάς
         Τις σωσίβιες λέξεις
         Εντός παρενθέσεως
         Να πνίγονται
         Τη συγνώμη σου
         Αποστρέφομαι
         Δυο όψεις
         Έχει το νερό
         Που με ξεδίψασε

Κυριακή 27 Απριλίου 2014

άνθρωποι

Άνθρωποι
Τεθλασμένοι
Κομμένοι
Στις γκριμάτσες τους
Έμαθαν
Στα ισόγεια
Βλέφαρά τους
Να πασχίζουν
"Χτυπώντας ξύλο"
Μ΄ένα
Τετράφυλλο τριφύλλι
Ανάμεσα
Στα δάχτυλα

Δ. Βαρβαρήγος για το ΦΩΣ-2, από την παρουσίαση στο ΑΙΤΙΟΝ

Κάποιος είπε πως μπορούμε να γίνουμε ουρανός… και δεν είναι τυχαίος αυτός που το είπε αλλά η ποιήτρια Νιόβη Ιωάννου, στίχος από το βιβλίο Φως – 2 που παρουσιάζουμε σήμερα.
Τα καλά λόγια συνηθίζονται στις παρουσιάσεις βιβλίων, ακόμη κι αν δεν εμπνέουν τα γραφόμενα, όμως για έναν περίεργο λόγο όταν η Νιόβη μου ζήτησε να μιλήσω για το βιβλίο της, αυθόρμητα, δίχως δεύτερη σκέψη είπα ναι… από ένστικτο ήμουν σίγουρος για την ποιότητα και τη δυναμική της γραφής της…
Μερικά πράγματα γίνονται με μαγικό τρόπο, λες και κάποιο αόρατο χέρι οδηγεί τη ζωή και τις αποφάσεις μας.
Ωστόσο, είναι δύσκολο για τον όποιο σχολιαστή να εκφράσει ξεκάθαρα τις απόψεις του, το πιο πιθανό να έχει λάθος εκτιμήσεις είτε καλές είτε επικριτικές είναι αυτές.
Το κάθε βιβλίο έχει τη τύχη του, τη δική του πορεία να κάνει η οποία προσδιορίζεται - κρίνεται από τους πολλούς – τους αναγνώστες- κι όχι από τον έναν κριτή… όμως με την ποιότητα του λόγου της Νιόβης δεν θα είναι υπερβολή ότι κι αν ακούσετε.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρεις ενότητες: στον Άνθρωπο, στον Έρωτα και στην Επανάσταση Τι άλλο πιο σημαντικό θα μπορούσε να προσδώσει σε αυτά τα τρία στοιχεία: Ουμανισμό… Λυρισμό… Ύπαρξισμό…

Ανθρωποκεντρική λοιπόν η γραφή της Νιόβη… και πως αλλιώς θα μπορούσε να εκφραστεί ως ποιήτρια που σέβεται το λόγο της. Είναι πολύ σπουδαίο στη ποιητική γραφή και έκφραση να υπάρχει συνείδηση και σεβασμός για το τι; και ειδικά το πώς εκφράζεται. Και στο παρόν βιβλίο… αν θα έπρεπε να αναλύσω τον κάθε στίχο, θα δημιουργούσα ένα δοκίμιο τουλάχιστον 80 σελίδων…κι αυτό γιατί σε κάθε στίχο σε όποια από τις τρεις ενότητες… υπάρχουν αλήθειες, αλληγορίες και ζητήματα ψυχής που προσπαθεί η ποιήτρια να τα φωτίσει ως τα βάθη τους.

Σε πολλά ποιήματα υπάρχει μια υπαινικτική διάθεση για όσα εμείς οι άνθρωποι βιώνουμε και πράττουμε ηθελημένα ή αθέλητα. Πάει καιρός που συνηθίσαμε/ στη θολή όραση/ εισπνέοντας σκόνη/ από αδιέξοδους χωματόδρομους. Άλλος ένας τυχαίος στίχος στην επιλογή του, ο ένας καλύτερος και δυνατότερος από τον άλλον, μου γέννησαν το ερώτημα…

Πως θα μπορέσω να αγγίξω έστω και λίγο σε βάθος ένα έργο με αυτή τη δυναμική σύνθεση που αποτελεί αυτή η συλλογή Φως - 2. Σας τονίζω λοιπόν με κάθε ειλικρίνεια, μετά από πολύ εμπεριστατωμένη ανάγνωση των ποιημάτων της, ότι η Νιόβη Ιωάννου κατέχει μια έμπειρη γραφή που θα την ζηλέψουν αρκετοί ομότεχνοι της. Η ars gratia artis, η τέχνη για την τέχνη, χρειάζεται υπηρέτες σοβαρούς και η Νιόβη είναι και θα αποδείξει ότι θα παραμείνει πλέον ως μία από αυτές τις ακάματες μορφές της που δεν θα πάψει στο μέλλον να την υπηρετεί με ψυχή και πνεύμα προοδευτικό και αστείρευτο.

Γι’ αυτό το λόγο και η θεματολογία της δεν μένει στο γλαφυρό κομμάτι του έρωτα… Αλλά έχει μια πλήρη ποιητική σύνθεση στην οποία η έκφραση των αισθημάτων, των εικόνων που δημιουργεί , η αφήγηση πραγματικών ή φανταστικών γεγονότων, ακόμα και η έκθεση επιστημονικών ή φιλοσοφικών αντιλήψεων, που περνούν ως απαλός άνεμος ενός στοχευμένου λόγου…επιτυγχάνεται όχι μόνο με τη σημασία των λέξεων και των συνδυασμών τους, αλλά και με μια μορφική διάταξη του προσωπικού ύφους της, καθώς χρησιμοποιεί τις ουσιαστικές έννοιες των λέξεων σε μια σωστή ακολουθία με αποτέλεσμα ο εκφραστική γλώσσα της να κερδίσει τη αξιοσύνη που απαιτεί η σωστή ποίηση.

Τούτη την σπουδαία τέχνη υπηρετεί η Ιωάννου, επηρεασμένη κι αυτή από τις δύσκολες συνθήκες που φέρνουν στον κόσμο άνομα συμφέροντα.

Στην Τρίτη ενότητα στηλιτεύει τα κακώς κείμενα προσπαθώντας με τον δικό της τρόπο να αφυπνίσει συνειδήσεις για αντίδραση, αντίσταση σε όσα υποχθόνια σχέδια διαχειρίζονται τις τύχες μας.
Βρισκόμαστε οι λαοί σε μια επικίνδυνη καμπή σε μια καθοδηγούμενη πορεία ελεγχόμενη από μια κεντρική εξουσία. Ο μόνος τρόπος για να αντιταχθούν οι λαοί στο ισοπεδωτικό πνεύμα της παγκοσμιοποίησης με όσα αυτό δεινά συνεπάγεται, είναι η παιδεία, η οποία αφορά την επιστροφή στις ρίζες του πολιτισμού κάθε εθνότητας, κάθε λαού.

Μια ανάλογη προσπάθεια είναι κι αυτό το πόνημα της Νιόβης Ιωάννου, να αντιτάξει με το λόγο της την άλλη, τη φωτεινή πλευρά του φεγγαριού. Νομίζω πως σε αυτή την ποιοτική ποίηση δεν έχουν τα δικά μου λόγια όσο καλά και διεξοδικά κι αν είναι… να προσθέσουν κάτι περισσότερο. Η αλληλουχία των λέξεων, το ύφος, ο ρυθμός, τα νοήματα που αφήνουν είναι τόσο δυνατά δομημένα που δεν έχουν ανάγκη από καμία υποστήριξη.

Αγαπητή μου Νιόβη ο λόγος σου είναι τόσο πλούσιος σε όλα του τα σημεία και να είσαι σίγουρη, από την όποια εμπειρία μου στα γράμματα… πως θα είναι επίκαιρος πάντα μέσα στο χρόνο. Προσωπικά σου εύχομαι καλή συνέχεια στο δυσκολότερο κομμάτι της τέχνης που επέλεξες… Να έχεις μια καλή και πετυχημένη πορεία… εμείς θα περιμένουμε με καρτερία και την επόμενη δουλειά σου. Να είσαι καλά να προσφέρεις στην ελληνική γραμματεία το δικό σου πλούσιο πνευματικό κριτήριο.

Θα κλείσω με απόσπασμα ενός στίχου από το ποίημα «μικρές ιστορίες»
Κι αν τώρα οι μορφές μας Κρέμονται δυσανάγνωστες Σε ετοιμόρροπα δοκάρια Είναι γιατί είμαστε ό,τι φοβηθήκαμε να ονειρευτούμε

Τιμή μου να σε διαβάζω!

Καίτη Βασιλάκου για το ΦΩΣ-2.

«Φως μείον δύο» είναι ο τίτλος της πρώτης ποιητικής συλλογής της Νιόβης Ιωάννου και ίσως ένας τέτοιος τίτλος να ξάφνιαζε τους φυσικούς, δεν μπορεί όμως να ξαφνιάσει τους ποιητές. Όπως με τον ίδιο τρόπο ο στίχος του Εμπειρίκου: «Η ποίησις είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου» μπορεί να φέρει σε αμηχανία όσους ασχολούνται με τις θετικές επιστήμες, όχι όμως και τους ποιητές.

Επειδή η πραγματικότητα διαβάζεται με δυο τρόπους, με τον τρόπο που ορίζει η επιστήμη και με τον τρόπο που ορίζει η τέχνη. Με την επιστήμη νιώθουμε τη σιγουριά του στέρεου εδάφους κάτω από τα πόδια μας, με την τέχνη μπορούμε να πετάξουμε, να πάμε σε τόπους που ονειρευόμαστε, να ανοίξουμε νέες διαστάσεις στη ζωή μας που χωρίς αυτές η ζωή θα ήταν μονότονη και πληκτική. Κι ακόμα μπορούμε να κρατήσουμε στην αιωνιότητα το φευγαλέο, είτε αυτό είναι ένα βλέμμα, μια σκέψη, ένα συναίσθημα ή μια εικόνα που θάμπωσε την όρασή μας.

Φως μείον δύο λοιπόν, δηλαδή δυο βήματα πριν από το φως. Κι όμως αυτά τα δυο βήματα που δεν μπορούμε να κάνουμε μας κρατούν ακόμα στο σκοτάδι.

Επειδή «άνθρωποι είμαστε», όπως λέει η ποιήτρια στο πρώτο ποίημα της συλλογής της. Σύντομοι όσο ένα άγγιγμα της βροχής, απροσδιόριστοι, άνθρωποι που φθίνουν, που μετρούν την ευτυχία στα βήματα που δεν θα επιστρέψουν ποτέ. Αυτό το φευγαλέο, το εφήμερο του ανθρώπου θέλει να παγιδέψει και να το κρατήσει στην αιωνιότητα:

Κάποιος είπε πως μπορούμε

να γίνουμε ουρανός

κι απομείναμε να κοιτάζουμε ψηλά

άνθρωποι είμαστε.

Ο Ουρανός είναι μια ματαιωμένη υπόσχεση. Εκεί κατοικεί αυτό που η γλώσσα μας λέει «Θεός». Η ποιήτρια τον αναφέρει ονομαστικά σε τρία της ποιήματα:

ο Θεός ήθελε πάντα να είναι Μόνος

(στο ποίημα:«Ήταν εκείνη»)

…κι όταν έγινε πλατανόφυλλο συνάντησε το Θεό

να προσεύχεται κόντρα στο ρεύμα…

(στο ποίημα:«Αθώα απάντηση»)

…περίμεναν στη λάσπη ν’ ανθίσει το βλέμμα του Θεού…

(Στο ποίημα «Σα φύλλο… σα βροχή… σαν ψίθυρος» )

Καθαρά υπαρξιακοί υπαινιγμοί που γίνονται σαφέστεροι στο ποίημά της «Εδώ θα μείνω»:

Μαθαίνω από την αρχή

το κενό να κατοικώ

ανάμεσα στις λέξεις

χιλιάδες μάτια παιδικά

κι ούτε μια απορία

έξω οι απαντήσεις

πωλούνται χονδρική

υπερήλικες κι οι ερωτήσεις

κι ο νάνος χειροκροτάει

κάτω απ’ το δίχτυ

το επόμενο νούμερο

το δικό του

εδώ θα μείνω

να ματώνω τα χέρια μου

στην τριανταφυλλιά

που προσπαθεί να θυμηθεί.

Εκεί λοιπόν θα μείνει, στο κενό, απορρίπτοντας τις απαντήσεις που πωλούνται έτοιμες και συσκευασμένες στο εμπόριο. Θα ματώνει τα χέρια της προσπαθώντας να πάρει απάντηση από μια τριανταφυλλιά, από την αρχέγονη φύση δηλαδή που έχει όμως πια σήμερα χάσει τη μνήμη της.

Επανέρχομαι στο ποίημα «Ήταν εκείνη» και σας το διαβάζω ολόκληρο:

Τον εαυτό της υποδύθηκε

δεν ήταν ρόλος

ένα ξέφωτο ήταν

διάσπαρτο από κόκκινα μήλα

ο Παράδεισος ταξίδευε αιώνες μακριά

κρυμμένος στο δέρμα του φιδιού

ελπίζοντας σ’ ένα αβέβαιο βλέμμα

εκείνη τον εαυτό της υποδύθηκε

σ’ ένα σενάριο νικημένο εξαρχής

δεν την εξαπάτησε ο όφις

πολύ πριν τον Παράδεισο

γεννήθηκε η Αμαρτία

ο Θεός ήθελε πάντα να είναι Μόνος

Η Εύα εδώ αθωώνεται, γιατί δεν έκανε τίποτε περισσότερο από το να είναι ο εαυτός της. Και ο Θεός ήδη είχε εφεύρει, πριν πλάσει τον παράδεισο, την έννοια της αμαρτίας και είχε προκαθορίσει το μέλλον. Ήθελε να είναι μόνος.Έτσι όμως και ο άνθρωπος θα μείνει τελικά μόνος.

Στο ποίημα με τον τίτλο«Αθώα απάντηση»ο άνθρωπος, μόνος τώρα στον κόσμο, δυσκολεύεται να τον ερμηνεύσει:

το βλέμμα του ήταν ξένο

κάτι πολύτιμο έπρεπε να φυλάξει σε τόπο κενό…

κι έμαθε πως στη μοναξιά των πραγμάτων

που αγγίζουμε συχνότερα

κραυγάζει ανεπαλήθευτη η απάντηση

στο αιώνιο αίνιγμα των ανθρώπων.

Η ίδια υπαρξιακή μοναξιά αναδύεται και στα επόμενα τρία ποιήματα, από τα οποία σας διαβάζω χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

«Σα φύλλο…σα βροχή.. σαν ψίθυρος»

…έτρεχε στο δάσος

να συναντήσει τις προσευχές των ανθρώπων

είχαν πάψει από καιρό να ζητιανεύουν αγγέλους

στις τύψεις τους φύτευαν κυκλάμινα

και περίμεναν στη λάσπη ν’ ανθίσει το βλέμμα του Θεού

οι απαντήσεις αιώνες τώρα μύριζαν βρεγμένο χώμα

κι η παρένθεση ουρανού

μόνο γιατί έπρεπε να αιωρείται μια απουσία.

Στην «Άνω τελεία»ο άνθρωπος με μια γενναία απόφαση αποδέχεται τη μοναξιά του αφήνοντας μια μικρή χαραμάδα ελπίδας να του ζεσταίνει την καρδιά. Και αυτή του είναι αρκετή για να ζήσει:

…κι εμείς χαμένοι

ανάμεσα σε κόμματα

και υστερόβουλα ερωτηματικά

προσπαθούμε

να παραμείνουμε γαντζωμένοι

σε μια άνω τελεία

που αιωρείται στο κενό

όπως η ελπίδα

που υπάρχει

χωρίς ν’ ακουμπά πουθενά

αιωρούμενη στο φως

μας αρκεί!

Αυτό όμως, αυτή η μοναξιά του ανθρώπου τον κάνει να αναζητά ακόμα περισσότερο το πλησίασμα του άλλου. Πάντα ελπίζει ότι η συνάντηση θα σπάσει τα φράγματα, ότι η ένωση είναι κάτι που μπορεί να το βιώσει κανείς.

«Άγνωστοι άνθρωποι»

Ο άνθρωπος αναζητά τον Άνθρωπο

χρειάζεται απεγνωσμένα ν’ αγαπηθεί…

όταν ο άνθρωπος συναντά τον άνθρωπο

δυο παιδιά στέκονται δακρυσμένα

το ένα απέναντι στο άλλο

ξέρουν πως δεν θα γνωριστούν ποτέ.

Ο άνθρωπος αναζητά λοιπόν απελπισμένα τον άλλο άνθρωπο, όμως, όταν τον συναντήσει, θα απογοητευθεί. Δεν θα μπορέσει να ενωθεί μαζί του. Οι κόσμοι τους θα παραμείνουν χωριστοί και η μοναξιά τους θα συνεχιστεί.

Εκεί κάπου, σ’ αυτή την απέλπιδα προσπάθεια να ξεπεράσουμε τη μοναξιά μας, γεννιέται και ο έρωτας, η ανάγκη του, η αγωνία του, η ομορφιά του. Η Νιόβη Ιωάννου μετά την υπαρξιακή της περιπλάνηση θα μας μιλήσει γι’ αυτόν:

«Ανορθόγραφοι έρωτες»

Ανορθόγραφοι έροτεσ

που μας εξόντωσαν…

Και περιπαιχτικά γράφει τη λέξη «έρωτες» ανορθόγραφα για να μας πει απλά ότι η ανάγκη μας για τον έρωτα δεν θα μας δώσει οπωσδήποτε αυτό που λαχταρούμε. Θα μας δώσει ίσως μια καρικατούρα του έρωτα, μια σχέση ελαττωματική, παραμορφωμένη. Η μοναξιά και το κενό καραδοκούν λοιπόν κι εδώ, μετά τη μοναξιά των ουρανών.

Στο ποίημα «Συνάντηση» πάλι ο έρωτας ξυπνά την ανάγκη της αρμονίας, της ένωσης με τον άλλον που όμως δεν μπορεί να γίνει πραγματικότητα:

…χρόνια τώρα

να ασθμαίνουν στην ίδια πορεία

συγκλίνοντας στο ανεκπλήρωτο…

και πιο κάτω:

…το φιλί τους ήταν απόγνωση

…

κι ύστερα σιωπή

βαθιά απέραντη σιωπή

από κείνες που ξέρουν να φωνάζουν

πιο δυνατά από τις λέξεις

χωρίς όμως να λυτρώνουν…

Το ίδιο και στο ποίημα

«Νιώθοντας»

…αγαπήσαμε τη σιωπή του έρωτα

…αγκαλιάσαμε με πείσμα

την ανέξοδη ελπίδα…

Με πείσμα, με επιμονή αναζητούμε όλοι το μικρό παράδεισο του έρωτα, ακόμα κι όταν τα γεγονότα μάς διαψεύδουν. Ακόμα κι όταν μεγαλώνοντας καταλαβαίνουμε πως δεν υπάρχουν τέλειοι έρωτες και ιδανικοί πρίγκιπες των παραμυθιών:

«Απαξιώνοντας το μήλο»

…έμαθα να μην ελπίζω στο φιλί

απαξιώνοντας τους «πρίγκιπες.

Στο «Αμάρτημα σε λίστα αναμονής»η ανάμνηση του έρωτα τυραννά τη μνήμη:

…αδάμαστοι πόθοι

που αλητεύουν στη μνήμη…

όσο ο έρωτας

ξεκουράζει τους σπασμούς του στο μαξιλάρι

κι η επιθυμία βουλιάζει νωχελικά στα σεντόνια.

Ο έρωτας λοιπόν είναι η απόπειρα να διαρρήξουμε το κενό μέσα στο οποίο αιωρούμαστε, και φαίνεται ότι κάποιες στιγμές καταφέρνουμε και βιώνουμε τη μαγεία του. Στο τέλος όμως ξαναγυρνάμε στο σημείο από όπου ξεκινήσαμε. Ο έρωτας γίνεται ανάμνηση που στριφογυρνά στη σκέψη μας με την αδιόρατη μελαγχολία του κι εμείς συνεχίζουμε τη μοναχική μας πορεία.

Τι μας μένει λοιπόν; Από πού θα κρατηθούμε για να προχωρήσουμε στο ταξίδι της ζωής, όταν όλες μας οι απόπειρες να ενωθούμε με τους άλλους έχουν αποτύχει;

Ίσως, μας λέει η ποιήτρια, να βρούμε την κρυμμένη αξία της ύπαρξής μας σε κείνες τις μικρές στιγμές που χάραξαν ανεξίτηλα το ταξίδι μας στον κόσμο:

«Λέξεις που σώπασαν»

…κυοφορείς καιρό μετά

αυτές τις λίγες στιγμές

που έγιναν αιώνιες για σένα

μόνο με τη δύναμη της αλήθειας τους

«Εγώ… η στιγμή μου»

Δυνατή ή αδύναμη

περιέχομαι

σε κάθε στιγμή

που αποφασίζει για μένα…

Ακόμα θα βρούμε την κρυφή αξία της ζωής, αν γυρίσουμε πίσω, στις αναμνήσεις των παιδικών μας χρόνων. Εκεί θα ανακαλύψουμε μια ομορφιά που όσο ήμασταν παιδιά δεν μπορέσαμε ίσως να εκτιμήσουμε σωστά:

«Μικρές πατρίδες»

Στη μικρή μας πόλη

τα καλοκαίρια αναρριχώνταν

σε κατάλευκα ανθάκια γιασεμιών…

Μπορούμε ακόμα να νιώσουμε την ομορφιά της φύσης που μας περιβάλλει:

«Φθινόπωρο»

Φθινόπωρο γλυκό πορτοκαλί

…κόρες ακριβές

βρόχινης σιωπής…

Ακόμα και στο ονειροπόλημα υπάρχει η ομορφιά της ζωής, όταν μπορούμε να χρωματίζουμε έναν ασπρόμαυρο κόσμο με τα χρώματα της φαντασίας μας:

«Όσοι ονειρεύονται»

Οι ονειροπόλοι

…

μεθώντας με αγάπη

από σκονισμένα ρήματα

φυτεύουν

κόκκινες ουτοπίες

σε ασπρόμαυρους κήπους

και ταξιδεύουν

με τα’ άρωμά τους

…

για να έχει η ανάσα τους

μια στάλα ουρανό.

Υπάρχουμε λοιπόν μέσα στις στιγμές μας, σε κάποιες στιγμές που είναι πιο δυνατές, πιο καίριες από τις υπόλοιπες στιγμές που πάνω τους τρέχει ολόκληρη η ζωή μας. Αυτές οι στιγμές μάς οριοθετούν, μας δίνουν το στίγμα μας. Υπάρχουμε ακόμα στις ονειροπολήσεις μας, όταν βάζουμε χρώμα στη γκρίζα ζωή μας αφήνοντας τη φαντασία μας να τρέξει ανέμελη στα ονειρικά της τοπία. Υπάρχουμε στις αναμνήσεις μας, όταν τις ανασύρουμε στην επιφάνεια και ξαναζούμε τα παιδικά μας χρόνια. Κι ακόμα υπάρχουμε, όταν αφηνόμαστε να μας παρασύρει ένα γλυκό φθινοπωρινό τοπίο.

Η ζωή όμως δεν είναι μόνο έρωτας, ονειροπόληση και μικρές στιγμές που τις κρατάμε στη μνήμη μας σαν πολύτιμο φυλαχτό. Η ζωή είναι και αυτό που πληγώνει τα μάτια μας, όταν αποφασίζουμε να βγούμε από τον εαυτό μας και να ανακατευτούμε με το πλήθος. Εδώ οι εικόνες μάς τραυματίζουν:

«Όσο η πόλη κοιμάται»:

Μοχθηρός ο χειμώνας και φέτος…

Η αξιοπρέπεια γονάτισε

σε λιγδερά συσσίτια

«Αγνές μέρες»

Εκεί που οι άδικοι

του φιδιού το δέρμα αλλάζοντας

δικαιοσύνη απονέμουν

«Κι όμως γνωρίζαμε»

Το μελάνι ως τώρα

ήξερε να γράφει ιστορία

καλύτερα απ’ το αίμα

«Έτσι γράφουν ιστορία»

Έπιασε ψύχρα

κι οι εποχές

μας προσπερνούν ρακένδυτες

…σταυρώνεται η πολιτεία…

«Αξιοπρέπεια προς πώληση»

Σήμερα η επιβίωση

πωλείται σε ληγμένες συσκευασίες

Η πόλη εδώ έχει χάσει την αξιοπρέπειά της, οι άνθρωποι στριμώχνονται στα συσσίτια, τριγυρνούν στους δρόμους ρακένδυτοι, ενώ κάποιοι άλλοι κάπου αλλού αποφασίζουν για τη μοίρα του τόπου αδιάφοροι. Μελαγχολία και θλίψη για τον άνθρωπο που έχει ξεπέσει αλλά και οργή για κείνον τον άλλον άνθρωπο που ανάλγητος αποφασίζει ερήμην μας. Όχι όμως απαισιοδοξία. Γιατί:

«Άκυρο»

Δυο τρία παιδάκια

κυνηγούν τη σκιά τους στον ήλιο

….

Εκείνα θα συνεχίσουν να ακυρώνουν

όλα τα αναίσχυντα συμβόλαια

που στη σιωπή μας

εξαργυρώνουν το θάνατο με το γέλιο τους.

Επειδή, ό,τι άσχημο κι αν συμβαίνει τώρα, δεν μπορεί να ακυρώσει την ελπίδα που επωάζει η νέα γενιά. Αυτή θα ακυρώσει τα συμβόλαια της ντροπής και θα δώσει ξανά στον άνθρωπο την αξία του.

Στις «Μικρές ιστορίες» ωστόσο εμείς που πια δεν είμαστε παιδιά είναι δύσκολο να διατηρήσουμε την προσωπική μας ελπίδα, γιατί γίναμε αυτό που δεν θέλαμε. Κι αυτό που επιθυμήσαμε δεν τολμήσαμε να το πραγματοποιήσουμε:

Κι αν τώρα οι μορφές μας

κρέμονται δυσανάγνωστες

σε ετοιμόρροπα δοκάρια

είναι γιατί είμαστε

ό,τι φοβηθήκαμε να ονειρευτούμε.

Μια λεπτή διακριτική μελαγχολία διαπερνά τους στίχους των περισσότερων ποιημάτων της συλλογής, όμως πού και πού βλέπει κανείς μια αλλαγή της διάθεσης, ένα μειδίαμα, ένα στίχο που κρύβει μέσα του την ελπίδα. Σαν κάποια εσωτερική δύναμη να ωθεί την ποιήτρια να σηκώσει το κεφάλι και να δει τον κόσμο με μια πιο αισιόδοξη ματιά.

Θέλω να σταθώ ιδιαίτερα σε μια πρωτότυπη κατά τη γνώμη μου εμμονή της ποιήτριας με τα σημεία στίξης. Τα σημεία στίξης από μόνα τους δεν έχουν καμιά ποιητική αξία , όμως αν χρησιμοποιηθούν ως σύμβολα, τότε αποχτούν ένα ξεχωριστό νόημα μέσα στην ποίηση. Η Νιόβη Ιωάννου επανέρχεται κάθε τόσο στην τελεία, στην άνω τελεία, στο κόμμα, στο θαυμαστικό, στο ερωτηματικό, στην παρένθεση, στα αποσιωπητικά, αλλά της αρέσει να βάζει στην ποίησή της και άλλα στοιχεία από τη γραμματική. Ένα ολόκληρο ποίημά της τιτλοφορείται»:«Άνω τελεία»:

…

Κι εμείς χαμένοι

ανάμεσα σε κόμματα

και υστερόβουλα ερωτηματικά

…

γαντζωμένοι σε μια άνω τελεία

και αλλού:

«Νιώθοντας»

σε τελείες

κόμματα

θαυμαστικά

και πολλά ερωτηματικά ανάμεσα

Το ίδιο παρατηρούμε και στο ποίημα:

«Εντός παρενθέσεως»;

κι ύστερα κρύφτηκες

σε μια παρένθεση

Και εδώ επίσης:

«Παρατείνοντας»:

τι μπλέξιμο κι αυτό

κανένας δε σου’ μαθε

πως όταν μπαίνει μια τελεία

δε χρειάζεται να συνεχίζεις

με αποσιωπητικά

παρατείνοντας…

τι πολεμάς να αποσιωπήσεις…

το τέλος είναι σιωπηλό από μόνο του

και αμείλικτο με τα σημεία στίξης

εξαιρείται η τελεία.

Αλλά και αλλού:

Η παρένθεση ουρανού

Σε χρόνο παρατατικό

τα ρήματα σωπαίνουν το επιφώνημα

…

Και μόνο μια πεισματάρα παρένθεση

επιμένει…

αφορίζοντας τον πόνο

στις τελείες

αδιάβαστων θαυμαστικών.

Εδώ τα σημεία στίξης αποχτούν ποιητικό βάθος, το ερωτηματικό γίνεται εναγώνιο ερώτημα, η άνω τελεία γίνεται ημιτελές συναίσθημα που ζητά να ολοκληρωθεί, το θαυμαστικό γίνεται μυστικό συναίσθημα, η παρένθεση γίνεται μικρή κρυφή απόδραση, τα αποσιωπητικά είναι ένας ολόκληρος ανομολόγητος εσωτερικός κόσμος. Βρίσκω ενδιαφέρουσα και επιτυχημένη αυτή τη μεταφορά των σημείων στίξης στην ποίηση με τη μεγεθυμένη συμβολική σημασία τους.

Και φυσικά στην ίδια ευρύτερη κατηγορία εντάσσω και το ποίημά της «Ανορθόγραφοι έρωτες» όπου η ποιήτρια παίζει με την ορθογραφία για να μας μιλήσει για κάτι βαθύτερο, όπως είναι ο έρωτας.

Προσωπικά θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα σε δυο ποιήματα της συλλογής που μιλούν για το παρελθόν με τη γνωστή γλυκιά ακαθόριστη νοσταλγία που πάντα νιώθουμε, όταν γυρίζουμε πίσω στο χρόνο.

Στο ποίημα «Σε χρυσό περίγραμμα»ένας παλιός βενετσιάνικος καθρέφτης κρατά μέσα του φυλακισμένα τα αμέτρητα είδωλα των ανθρώπων που στάθηκαν μπροστά του. Όμως ο καθρέφτης δεν αιχμαλωτίζει μόνο τις ψυχρές αντανακλάσεις των ανθρώπων, αλλά αιχμαλωτίζει και κρατά στην αιωνιότητα και τα συναισθήματά τους:

Φυλακισμένα είδωλα σε επίχρυση κορνίζα

γελούν, δακρύζουν, ερωτεύονται, σωπαίνουν

…

εντός του οι χαρές μάς γνέφουν παρακλητικά

ξεθωριασμένες λύπες

…

αιώνιες φιγούρες μάς κοροϊδεύουν

στοιχειώνοντας το μέλλον.

Το άλλο ποίημα είναι οι «Μικρές πατρίδες» . Κι εδώ υπάρχει γνήσια νοσταλγία για τη γενέτειρα μικρή πόλη που κάθε καλοκαίρι ευωδιάζει από το γιασεμί, για τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους που ζουν όλη τους τη ζωή στα ασβεστωμένα σπίτια με ευγένεια ψυχής και καρτερία. Μια ολόκληρη πόλη ευωδιάζει από γλυκές αναθυμιάσεις, από μεθυστικές εισπνοές της μυρωμένης καλοκαιρινής νύχτας.

Κλείνοντας θα ήθελα να πω ότι η Νιόβη Ιωάννου έχει ποιητική φλέβα, έχει ευαισθησία, έχει βλέμμα που διαπερνά τα πράγματα και βλέπει πίσω από αυτά και κυρίως έχει την ικανότητα να μεταπλάθει αυτό που βλέπει σε αληθινή ποίηση. Ο αινιγματικός ουρανός, ο άνθρωπος που ζει κάτω από αυτόν και νιώθει τη μοναξιά του κόσμου, ο άνθρωπος που θέλει να πλησιάσει τον άλλον άνθρωπο, που τον πληγώνει η αδικία και η απληστία, που θέλει να ερωτευτεί και που κοιτάζει με ελπίδα τα παιδιά, δηλαδή κοιτάζει με ελπίδα το μέλλον, με άλλα λόγια ο άνθρωπος σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής γίνεται αντικείμενο της ποίησής της.

Translate

Κυριακή 27 Απριλίου 2014

άνθρωποι